Hoe regel ik mijn nalatenschap?

Alles over erven, uw testament en erfrecht op een rijtje

 

Als u overlijdt, is er een nalatenschap van bezittingen en schulden. Die nalatenschap wordt verdeeld onder uw erfgenamen. Uw erfgenamen worden aangewezen door de wet of door u zelf. De wet verdeelt uw erfgenamen in vier groepen van bloedverwanten. Groep 1 bestaat uit uw partner, kinderen en/of hun afstammelingen; groep 2 bestaat uit ouders, broers en zussen en hun afstammelingen; groep 3 zijn de grootouders met hun (klein)kinderen, ooms, tantes, neefjes en nichtjes; groep 4 zijn de overgrootouders met hun afstammelingen.

Groep 1 staat het dichtst bij u; groep 4 staat het verst van u af. De groepen volgen elkaar op. Als in groep 1 geen erfgenamen zijn, gaat de nalatenschap naar groep 2 enz.

 

U kunt ook zelf uw erfgenamen aanwijzen. Dat moet met een testament. In uw testament bepaalt u wie welk deel krijgt. U kunt iedereen aanwijzen, dus ook uw buurman of een goed doel. U kunt in uw testament ook opnemen wie van uw wettelijke erfgenamen juist niets krijgt.

 

Het is altijd verstandig om uw laatste wil vast te leggen. Of dat nu is in een testament of in een codicil. Een codicil is een door uzelf, met de hand geschreven document waarin u een beperkt aantal wensen en legaten kunt vastleggen.

 

U kunt uw testament altijd aanpassen. Hiervoor moet u naar de notaris. Hij maakt een nieuw testament op en zorgt ervoor dat dit wordt gemeld in het Centraal Testamentenregister (CTR).

Alle Nederlandse testamenten worden geregistreerd bij het CTR. Uw erfgenamen kunnen na uw overlijden bij het CTR navragen of u een testament heeft en welke notaris na uw overlijden uw testament bewaart.

 

Een testament is alleen nodig als u van de wet af wilt wijken. Als u getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap heeft en u wilt alles nalaten aan uw partner en kinderen, dan is een testament in principe niet nodig. Pas als ook uw partner overlijdt, kunnen uw kinderen hun deel opeisen. Wilt u dat uw kinderen meteen een deel krijgen? Of wilt u dat uw partner alleen het huis krijgt en verder niets? Dan is een testament echt nodig. Ook als u of uw partner uit het buitenland komt, als één van u een eigen bedrijf heeft, als u kinderen uit een eerdere relatie heeft of als er binnen de familie problemen zijn, kan het verstandig zijn een testament op te maken.

 

Uw oude testament blijft gewoon geldig. En uw nalatenschap wordt afgewikkeld zoals u toen in uw testament heeft bepaald. Het is wel verstandig om te laten controleren of uw oude testament nog past bij uw huidige wensen en situatie. Uw notaris adviseert u graag over eventuele aanpassingen.

 

Bent u getrouwd of heeft u een geregistreerd partnerschap? Heeft u kinderen? En laat u geen testament opmaken? Dan geldt de wettelijke verdeling. Bij de wettelijke verdeling krijgt uw partner de hele nalatenschap. Uw partner kan daardoor ongestoord verder leven en komt niet in de financiële problemen omdat de kinderen hun erfdeel pas krijgen na het overlijden van uw partner. De kinderen zijn wel erfgenaam, maar krijgen hun erfdeel dus nog niet in handen.

 

Het erfdeel van de kinderen wordt omgerekend in een geldbedrag. Hiervoor krijgen zij een geldvordering op uw partner. Deze geldvordering mag volgens de wet pas worden opgeëist als uw partner overlijdt, failliet gaat of in de schuldsanering terechtkomt. Laat u wel een testament opmaken, dan kunt u er een bepaling in opnemen dat de vordering ook bijvoorbeeld mag worden opgeëist als uw partner hertrouwt of in een verpleeghuis wordt opgenomen.

 

Uw partner betaalt de erfbelasting over het eigen erfdeel én over het erfdeel van de kinderen. Dat bedrag wordt in mindering gebracht op de geldvordering. Voor uw partner kan het wel vervelend zijn om zoveel erfbelasting ineens te moeten betalen. Dit kan voorkomen worden door een tweetrapsmaking in het testament op te nemen. Maar dat is niet altijd voordelig. Vraag daarom aan uw notaris of dit in uw situatie verstandig is.

 

Als uw partner hertrouwt, kunnen uw kinderen hun wilsrecht inroepen. Hierdoor krijgen zij goederen met de waarde van de vordering die zij op uw partner hebben. Door wilsrechten in te roepen kunnen uw kinderen voorkomen dat de nieuwe partner van uw partner alles krijgt wanneer uw partner overlijdt en zij met lege handen achterblijven.

Het is trouwens niet zo dat de goederen dan meteen moeten worden overgedragen. Uw partner en de nieuwe partner mogen de goederen gewoon blijven gebruiken. Overlijdt uw partner, dan mogen uw kinderen de goederen direct vorderen van de nieuwe partner.

 

Als u al kinderen had voor u trouwde of een geregistreerd partnerschap aanging, is de situatie iets anders. Uw kinderen kunnen de goederen namelijk wél meteen na uw overlijden vorderen van hun stiefouder. Maar ook dan mag uw partner de goederen gewoon blijven gebruiken. In een testament kunt u natuurlijk anders bepalen.

Kunt u zich prima vinden in de wettelijke verdeling, maar wilt u wel enkele punten aanpassen? Dan kan dat in een testament. U kunt bijvoorbeeld uw stiefkinderen, dus de kinderen van uw partner, ook tot erfgenaam benoemen. Of u kunt de wilsrechten van uw kinderen uitbreiden of juist beperken. Ook kunt u er een bepaling in opnemen dat de geldvordering van de kinderen bij hertrouwen van uw partner direct opeisbaar is.

 

OVERZICHT VAN WILSRECHTEN

 

Uw kind is:                                                  Dan kan uw kind aanspraak maken op goederen uit uw nalatenschap                                                                          ter waarde van de geldvordering die het kind heeft op uw partner:

 

van u en uw partner                                    na hertrouwen van               Uw partner mag de goederen wel blijven

                                                                     uw partner                            gebruiken (in vruchtgebruik)

 

van u en stiefkind                                       direct na uw overlijden        Uw partner mag de goederen wel blijven

van uw partner                                                                                         gebruiken (in vruchtgebruik)

 

van u en uw hertrouwde                            na overlijden van uw            Uw kind wordt dan volledig eigenaar

partner                                                       hertrouwde partner

 

van u en stiefkind van de                          na overlijden van de             Uw kind wordt dan volledig eigenaar

overgebleven stiefouder                           stiefouder

(nieuwe partner van

uw partner)

 

In uw testament kunt u uw erfgenamen aanwijzen. Maar u kunt juist ook iemand onterven of uitsluiten. Daarnaast kunt u enkele bijzondere bepalingen opnemen in uw testament en een executeur aanwijzen. De notaris kan u hierbij uitstekend adviseren.

In uw testament bepaalt u zelf wie uw erfgenaam is en wie niet. U mag iedereen aanwijzen, dus ook een goede vriend of de voetbalvereniging.

Het is mogelijk wettelijke erfgenamen te onterven. U kunt zelfs uw partner en uw (klein)kinderen onterven. Dit legt u vast in het testament.

U kunt een uitsluitingsclausule opnemen in uw testament. Hierdoor hoeven uw erfgenamen hun erfenis niet te delen met hun (ex-)partners.

In uw testament kunt u een executeur aanwijzen. De executeur is de persoon die in uw testament benoemd is om uw nalatenschap af te handelen. U bepaalt dan ook welke verantwoordelijkheden die executeur heeft.

Wilt u bepalen wie bijvoorbeeld die mooie kast krijgt? Of wilt u iemand als dank een geldbedrag nalaten? Dan kunt u dat vastleggen met een legaat. Sommige legaten kunt u trouwens ook vastleggen in een codicil. Hiervoor gelden aparte regels.

Door een vruchtgebruik in te stellen voor bijvoorbeeld uw woning of een bankrekening, zorgt u ervoor dat uw partner recht heeft op het gebruik hiervan.

In uw testament kunt u ook vastleggen dat u de erfenis van bepaalde erfgenamen onder bewind wilt stellen.

Heeft u jonge kinderen en maakt u zich zorgen wie de zorg overneemt als u overlijdt? Dat hoeft niet. U kunt, natuurlijk in overleg, in uw testament een voogd aanwijzen. De voogd krijgt ook het beheer over de erfenis van uw kinderen.

 

Wilt u bepaalde familieleden onterven, dan is het wel verstandig om met uw notaris te bespreken waarom u dat wilt doen. Hij kan u dan namelijk adviseren hoe u de onterving het beste in uw testament kunt opnemen. Wilt u dat de kinderen van het onterfde familielid ook niets erven, dan kunt u dat natuurlijk ook vastleggen.

U moet er wel rekening mee houden dat (klein)kinderen altijd recht houden op hun legitieme portie. Dus ook als u ze onterft.

U kunt ook uw partner onterven. Maar uw partner heeft wel recht op een passende verzorging. Een voorbeeld hiervan is het vruchtgebruik van de woning en de inboedel. Als het nodig is, kan uw partner daarnaast het vruchtgebruik claimen van andere zaken. Zoals een beleggingsportefeuille. Uw partner mag dit vermogen zelfs opmaken, als dit nodig is voor het levensonderhoud. De kantonrechter beslist hierover.

Als u uw (klein)kinderen onterft, zijn zij geen erfgenaam meer. Maar zij hebben wel recht op hun legitieme portie. De legitieme portie is een som geld ter grootte van de helft van wat het (klein)kind zou hebben gekregen als u geen testament zou hebben. Uw (klein)kinderen krijgen hun legitieme portie niet vanzelf. Zij moeten het recht hierop claimen. Dit moet binnen vijf jaar na uw overlijden.

Voor uw overlijden alles wegschenken, zodat er geen bezittingen meer over zijn, is trouwens niet de oplossing. Voor de berekening van de legitieme portie tellen alle schenkingen namelijk ook mee. U kunt in uw testament wel bepalen dat uw kinderen hun legitieme portie pas krijgen, nadat uw partner is overleden. Dat doet u via een niet-opeisbaarheidsclausule. De notaris kan u hierover adviseren.

Daarnaast kunnen kinderen geld opeisen voor de kosten voor hun verzorging (tot 18 jaar) of studie (tot 21 jaar).

 

Als u overlijdt, is het voor de verdeling van de nalatenschap van belang of en hoe u getrouwd bent of dat u samenwoont. Ook voor pensioenen en levensverzekeringen maakt het uit wat uw burgerlijke staat is.

Samenwonen zonder contract is op zich geen probleem. Maar volgens de wet bent u dan geen erfgenamen van elkaar. Daarom is het, zeker als u samen een koopwoning heeft, wel verstandig om in ieder geval een samenlevingscontract op te stellen. In het samenlevingscontract laat u een verblijvingsbeding opnemen. Daarin staat dat de persoon met wie u samenwoont na uw overlijden in de woning kan blijven. Anders gaat het huis naar uw familie en staat uw geliefde misschien op straat. Nog beter is het om een testament op te maken. Daarin kunt u uw geliefde benoemen tot erfgenaam. Een testament is in elk geval noodzakelijk als u kinderen heeft. Want zonder testament gaat uw nalatenschap naar uw kinderen en blijft uw geliefde achter met lege handen.

Bent u geregistreerd partners, dan is er volgens de wet sprake van gemeenschap van goederen. Door partnerschapsvoorwaarden op te maken kunt u afwijken van de wet. U en uw partner zijn bovendien elkaars wettelijke erfgenaam. Uw nalatenschap wordt dan ook volgens de wet afgehandeld. Alleen met een testament kunt u hiervan afwijken.

Als u getrouwd bent, dan is er volgens de wet sprake van gemeenschap van goederen. Natuurlijk kunt u met huwelijkse voorwaarden afwijken van de wet. Bijvoorbeeld omdat één van u  een eigen bedrijf heeft en u het ondernemingsvermogen graag buiten de gemeenschap van goederen wilt houden. U en uw partner zijn bovendien elkaars wettelijke erfgenaam. Als u geen testament opmaakt, wordt uw nalatenschap dan ook volgens de wet afgehandeld.

 

Ook voor levensverzekeringen en pensioenen maakt het verschil of u samenwoont of getrouwd bent.

Volgens de Successiewet moet degene die de erfenis krijgt, bijvoorbeeld uw partner, daarover belasting betalen. Dat geldt ook voor overlijdensuitkeringen uit een levensverzekering. Maar het is mogelijk om de uitkering te krijgen zonder belasting te betalen. Uw partner moet dan de premies betalen voor uw overlijdensverzekering. En u betaalt de premies voor de verzekering van uw partner. U moet er dan voor zorgen dat op de polis van uw levensverzekering is aangegeven dat u 'kruislings' premie betaalt. Deze mogelijkheid bestaat trouwens alleen als u niet getrouwd bent in gemeenschap van goederen.

Heeft u samen een koopwoning maar (nog) geen samenlevingscontract, denkt u er dan in ieder geval aan om op de verzekeringspolis aan te geven dat de overlijdensuitkering naar uw partner gaat. Doet u dat niet, dan wordt de verzekering volgens de wet uitgekeerd aan uw erfgenamen. Uw partner krijgt dan niets en zal misschien zelfs de woning moeten verkopen.

Als u getrouwd bent of geregistreerd partner, dan krijgen uw partner en kinderen vanzelf de eventuele wettelijke uitkeringen als u overlijdt. Bouwt u pensioen op via uw werkgever, dan krijgt uw partner bovendien partnerpensioen en uw kinderen eventueel wezenpensioen.

Maar als u samenwoont zonder samenlevingscontract of testament, dan heeft uw partner nergens recht op als u overlijdt. Het is dus belangrijk dat u laat registreren dat u samenwoont en welke rechten uw partner heeft.

 

U kunt bepaalde goederen of een som geld aan iemand of een goed doel nalaten. Dit heet een legaat. Degene die het legaat krijgt, is de legataris. De erfgenamen zijn verplicht het legaat te geven aan de legataris. Het legaat wordt dus betaald vanuit de erfenis. Wilt u iets legateren, dan neemt u een legaat op in uw testament.

Niet alle legaten hoeft u vast te leggen in een testament. Wilt u bijvoorbeeld bepaalde meubels, sieraden of kleren legateren, dan kunt u dat doen met een codicil. Dat codicil moet u met de hand schrijven, dateren en ondertekenen. Daarbij moet u alles nauwkeurig omschrijven. Een codicil is ook geschikt voor instructies voor een begrafenis of crematie.

Het voordeel van een codicil is natuurlijk dat u snel een nieuwe kunt schrijven als u bepaalde zaken wilt wijzigen. Bovendien kost een codicil u niets.

Maar er zijn ook nadelen. Een codicil biedt maar beperkte mogelijkheden voor het vastleggen van uw wensen. U mag het codicil bijvoorbeeld niet gebruiken om geldbedragen of waardevolle verzamelingen te legateren. Dat moet u doen via een testament. Bovendien moet u er wel voor zorgen dat de legataris, uw erfgenamen of uw notaris weten dat u een codicil heeft gemaakt. Anders bestaat het gevaar dat uw codicil niet wordt meegenomen in de behandeling van uw nalatenschap.

 

Door een vruchtgebruik in te stellen voor bijvoorbeeld uw woning of een bankrekening, zorgt u ervoor dat uw partner recht heeft op het gebruik hiervan. Maar iemand anders is eigenaar of hoofdgerechtigde. Bijvoorbeeld uw kinderen.

Uw partner, de vruchtgebruiker, mag gratis in de woning blijven en krijgt de rente van het geld op de bankrekening. De vruchtgebruiker is verplicht alles in stand te laten voor de hoofdgerechtigde. Uw partner moet de woning dus goed onderhouden en het banksaldo moet in stand blijven. Uiteraard kunt u zelf anders bepalen. Het vruchtgebruik eindigt als uw partner overlijdt of op een tijdstip dat u zelf bepaalt. Bijvoorbeeld als uw partner opnieuw trouwt.

Vruchtgebruik wordt vaak ingesteld als iemand is hertrouwd en kinderen heeft uit een eerder huwelijk. Door het vruchtgebruik kan de erfenis van de kinderen worden veiliggesteld.

 

De voogdij over uw kinderen regelt u met een voogdijbepaling in uw testament. Hiermee regelt u niet alleen dat uw kinderen worden verzorgd en opgevoed. De voogd beheert namelijk ook het vermogen dat uw kinderen erven.

Nu kunnen vermogensbeheer en de zorg voor uw kinderen uitstekend samengaan. Maar als u een zeer complex vermogen heeft, is het misschien beter om het beheer daarvan aan een financieel deskundige over te laten.

Als u geen voogd benoemt, dan bepaalt de rechter wie de voogdij krijgt over de kinderen. Meestal is dat een familielid. Maar als de familie er niet uit komt of er is geen familie meer, dan wordt een voogdijstelling aangewezen.

 

Misschien vindt u dat sommige erfgenamen (nog) niet de volle verantwoordelijkheid kunnen dragen over hun erfenis. Bijvoorbeeld omdat ze nog te jong zijn. Of omdat ze gokverslaafd of ziek zijn.

U kunt dan een bewind opnemen in uw testament. U wijst een bewindvoerder aan die het geërfde beheert. U kunt zelf bepalen hoe lang het bewind duurt en aan welke voorwaarden uw erfgenamen moeten voldoen om zelf de verantwoordelijkheid te krijgen.

Als u de erfenis van uw kinderen onder bewind plaatst, hebben zij in sommige gevallen wel de mogelijkheid dit bewind te verwerpen en aanspraak te maken op hun legitieme portie.

 

U bent niet verplicht een executeur aan te wijzen. Maar als u veel erfgenamen heeft of een zeer complex vermogen, dan is het wel raadzaam om een executeur te benoemen. U kunt iedereen aanwijzen als executeur. Een erfgenaam, een goede vriend, maar ook de notaris. U kunt zelfs meerdere executeurs aanwijzen. Een executeur kan alleen in een testament worden benoemd.

In algemene zin is een executeur verantwoordelijk voor het afhandelen van uw nalatenschap. Denkt u hierbij aan het opzeggen van de huur, het betalen van schulden, het afgeven of uitbetalen van legaten.

Maar ook het regelen van uw begrafenis of crematie kunt u overlaten aan een executeur. Daarnaast kunt u de executeur speciale opdrachten geven. Bijvoorbeeld om persoonlijke papieren te vernietigen of een goed tehuis te zoeken voor uw huisdieren.

 

Meer informatie?

Op de website - www.arkel-stad.nl - vindt u meer informatie over erven en schenken en over de notaris. Ook over andere onderwerpen vindt u daar informatie. Zoals over het kopen en verkopen van een woning, het oprichten en overdragen van een onderneming of over samenlevingsvormen.

 

Contact

Wilt u weten of een testament in uw geval nodig is? Heeft u vragen over een erfenis of schenking? Of vraagt u zich af wat een notaris nog meer voor u kan doen?

Belt u dan met de notarissen van de Notaristelefoon, via telefoonnummer (0900) 346 93 93 (€ 0,80 per minuut). U kunt de Notaristelefoon iedere werkdag bereiken tussen 9 en 14 uur.