OMGAAN MET VERLIES: over afscheid nemen en rouwen
deel 1: direct na het overlijden
Het overlijden van een geliefd persoon is ingrijpend. Zeker als dat de partner is waarmee u jaren het leven heeft gedeeld. Het is belangrijk dat het afscheid past bij u en uw familie en recht doet aan de wensen van de overledene. Zo kunt u achteraf met een goed gevoel terugkijken op het afscheid en de uitvaart. De manier waarop u afscheid neemt, is belangrijk voor uw rouwproces. Als een dierbare sterft wordt u niet alleen geconfronteerd met heftige emoties, maar ook met allerlei zaken die u op korte of langere termijn moet regelen. Dat is emotioneel om te doen en vaak ook ingewikkeld. In dit stuk treft u in vier hoofdstukken informatie aan over allerlei zaken die spelen op verschillende momenten: zaken die aan de orde zijn direct na het overlijden, in de periode tussen overlijden en uitvaart, op de dag van de uitvaart en na de uitvaart. Een passend afscheid kan een steun zijn bij de verdere rouwverwerking.
- ARTS INSCHAKELEN
Bij een overlijden moet u altijd een arts inschakelen. Dit doet u meteen na het overlijden. Bij twijfel aan het overlijden belt u uiteraard het alarmnummer 112. De arts die komt stelt de dood vast en stelt ook de overlijdensverklaring op. Deze verklaring bestaat uit twee formulieren: de A-verklaring en de B-verklaring. De verklaring is nodig voor de aangifte van het overlijden bij de burgerlijke stand van de gemeente.
- UITVAARTONDERNEMER INSCHAKELEN
De meeste mensen schakelen na het overlijden een uitvaartondernemer in voor de praktische en organisatorische kant van de uitvaart. Dit is echter geen verplichting. De nabestaanden kunnen de hele uitvaart ook zelf regelen. De uitvaartondernemer is uiteraard wel van alle regels op de hoogte en weet precies wat er in de dagen na het overlijden geregeld moet worden. Het is belangrijk dat een uitvaartondernemer zich richt op uw wensen en dat u ook een klik heeft met deze ondernemer. U kunt vragen naar een uitvaart op maat waarbij u zelf een rol speelt, samen met uw naasten. Door deze betrokkenheid krijgt het afscheid van uw dierbare een meer persoonlijk karakter. Het is goed om zo mogelijk al voor het overlijden na te gaan wat de mogelijkheden en de prijzen zijn. Deze variëren per uitvaartbedrijf.
Zie ook:
- PASTOR / RITUEEL BEGELEIDER INSCHAKELEN
Om waardig afscheid te nemen en vorm te geven aan de uitvaart, zoekt u vrij snel na het overlijden contact met een persoon die het afscheid gaat begeleiden. Dat kan een pastor of dominee zijn, maar ook een andere ritueelbegeleider, Bijvoorbeeld een humanistische ritueelbegeleider. Bij het verwerken van verlieservaringen zijn rituelen belangrijk; dat kunnen traditionele en moderne rituelen zijn.
Zie ook:
www.ritueelbegeleiding.startkabel.nl
Rituelen zijn er in allerlei vormen. Voorbeelden zijn het aansteken van kaarsen rond de baar of de foto van de overledene, het samen bidden, wierook om het dode lichaam, het draaien van lievelingsmuziek, het vertellen van een verhaal of anekdote over de overledene, het neerleggen van bloemen en het oplaten van ballonnen.
- OVERLIJDEN AANGEVEN BIJ DE BURGERLIJKE STAND
Meestal zorgt de begrafenisondernemer voor het aangeven van het overlijden bij de burgerlijke stand van de gemeente waar de overledene gestorven is. U kunt dit ook zelf doen. Bij de aangifte verstrekt de gemeente het uittreksel uit het overlijdensregister. Deze akte van overlijden is in eerste instantie nodig voor een verlof tot begraven of een verlof tot cremeren.
Een kopie van de overlijdensakte is ook nodig voor:
* een verklaring van erfrecht;
* het innen van verzekeringsgeld;
* het aanvragen van een weduw(e) pensioen;
* het wijzigen van de AOW bij een partner die ouder is dan 65 jaar.
- BANKREKENING
Als uw partner of iemand uit uw nabije familiekring overlijdt, moeten veel financiële zaken geregeld worden. Na het melden van het overlijden bij de bank wordt de bankrekening op naam van de overledene geblokkeerd. Vaak kunt u dan nog wel bij het geld van een 'en/of rekening'. De bank zal de blokkade opheffen na het overleggen van een verklaring van erfrecht. Let op: niet iedere bank hanteert dezelfde werkwijze. Informeer eens bij uw bank over hoe zij met deze zaken omgaan.
Zie ook:
www.rijksoverheid.nl/nieuws/2011/12/15/versoepeling-regels-verklaring-van-erfrecht.html
- TESTAMENT
Als de overledene een testament heeft, wordt na het overlijden de notaris geraadpleegd. Een testament is de laatste wilsbeschikking van de overledene en is opgemaakt door een notaris. In een testament kan iemand afwijken van de bepalingen van het wettelijk erfrecht en eventueel iemand aanwijzen als executeur van het testament. Dat is de persoon die zorg draagt voor de afwikkeling van de erfenis.
Zie ook:
www.centraaltestamentenregister.nl
- CODICIL
Er is lang niet altijd een testament, vaak is dat ook niet nodig. De overledene kan ook een codicil nalaten. Een codicil is een eigenhandig geschreven brief, voorzien van datum en handtekening. In een codicil staat aan wie de overledene bepaalde spullen wil nalaten, bijvoorbeeld sieraden, kleding, een meubelstuk of boeken. In dat geval is de tussenkomst van een notaris niet noodzakelijk.
- WENSEN BIJ OVERLIJDEN EN UITVAART
Als het overlijden verwacht wordt, kunt u veel samen voorbereiden. Bijvoorbeeld door het invullen van een digitaal testament of een 'wensenlijst'. De overledene heeft dan kenbaar gemaakt wat zijn/haar wensen zijn voor de uitvaart: bijvoorbeeld de keuze voor begraven of cremeren en de tekst voor de rouwkaart. Weten wat iemands wensen zijn voor het afscheid en de uitvaart helpt nabestaanden bij het regelen van allerlei zaken en het nemen van beslissingen. Het is voor nabestaanden lastig als over deze onderwerpen nooit is gesproken. Steeds meer mensen bespreken dit en leggen hun wensen vast. Er zijn speciale wensenformulieren die u daarvoor kunt invullen. Alleenstaanden kunnen een dergelijk formulier als codicil achterlaten. Vermeld op het wensenformulier altijd naam, datum en handtekening. Op een TAB van de website van de KBO-Gorinchem staat een wensenformulier.
- DONORCODICIL
Iemand kan een ondergetekende verklaring hebben waarin staat dat (bepaalde) organen en/of weefsels gebruikt mogen worden voor transplantatie. Van belang is dat dat bekend is bij het moment van overlijden. Bij registratie van het donorcodicil wordt een donorpasje uitgegeven. Dit pasje draagt de eigenaar bij zich.
Zie ook:
- www.transplantatiestichting.nl
- TER BESCHIKKING STELLEN AAN DE WETENSCHAP
Iedere meerderjarige kan zijn/haar lichaam na het overlijden ter beschikking stellen aan de medische wetenschap. Een academisch ziekenhuis geeft hierover informatie. Als nabestaande bent u waarschijnlijk gekend in de beslissing van de overledene om zijn/haar lichaam ter beschikking te stellen aan de wetenschap. Deze beslissing heeft immers consequenties voor het afscheid. Het lichaam van de overledene is hiervoor slechts kort beschikbaar. Bovendien is er geen lichaam voor een begrafenis of crematieplechtigheid.
Zie ook:
- CREMEREN OF BEGRAVEN
In de Nederlandse wet staat dat het lichaam van een overledene moet worden gecremeerd of begraven. Er staat ook in dat een uitvaart niet eerder mag plaatsvinden dan 36 uur na het overlijden en niet later dan 6 werkdagen na de dag van overlijden. Hier kan soms van worden afgeweken na het aanvragen van een ontheffing. Een reden kan bijvoorbeeld zijn dat een familielid niet op tijd aanwezig kan zijn vanwege een lange reis.
Veel mensen stellen het gesprek over de keuze tussen cremeren en begraven uit. Het is een onderwerp dat echt aandacht verdient. Voor nabestaanden is het fijn te weten wat de wensen zijn. Voor degene die gaat sterven is het goed te weten hoe zijn/haar naasten denken over cremeren of begraven. Zij moeten immers alles regelen na het overlijden. Steeds meer mensen kiezen voor cremeren. Motieven daarbij zijn het milieu of meer praktische overwegingen. Ook het feit dat mensen minder kerkelijk gebonden zijn, speelt een rol. Binnen de katholieke kerk was crematie verboden tot 1963. Toch is er vanuit de kerk nog een voorkeur voor begraven, omdat men het lichaam niet als eigen bezit ziet.
Zie ook:
- DE LAATSTE VERZORGING
Lange tijd was het gebruikelijk dat de uitvaartondernemer de laatste verzorging van de overledene op zich nam. Tegenwoordig gebeurt dit steeds vaker door de naasten, eventueel met hulp van de uitvaartondernemer. Ook in een ziekenhuis of verzorgingshuis kunt u als nabestaande een rol spelen bij de laatste verzorging. Geef het duidelijk aan als u dat wilt en geef ook aan wat u wilt doen. Naasten die het lichaam van de overledene zelf hebben gewassen en gekleed geven vaak aan dat dit een heel bijzondere ervaring is. "Dit is het mooiste wat ik nog heb kunnen doen voor mijn geliefde."
- OPBAREN
U kunt de overledene thuis laten opbaren of op een andere plaats. Thuis opbaren komt steeds vaker voor, omdat het lichaam tegenwoordig ook thuis gekoeld kan worden. U kunt dan op elk gewenst moment afscheid nemen in huiselijke sfeer. Het afscheid nemen gebeurt geleidelijk en persoonlijk, wat kan helpen bij het aanvaarden van het verlies. U kunt er ook voor kiezen de overledene op een andere plaats te laten opbaren. Dat kan bijvoorbeeld in een rouwcentrum, een mortuarium van een ziekenhuis of in een ruimte in het crematorium. Ook in verzorgings- en verpleeghuizen is het vaak mogelijk de overledene in de eigen kamer of elders in het tehuis op te baren. Uw wensen over opbaring van de overledene bespreekt u met de uitvaartondernemer.
Zie ook voor balsemen:
Tot stand gekomen door:
- ZilverenKruis / Achmea
- KBO
- Fonds Sluyterman Van Loo (ouderenprojecten)
- Vitaliteit ontmoet kwetsbaarheid
Maak jouw eigen website met JouwWeb